หินตะกอน

แม้ว่าหินจะเป็นของแข็ง แต่มันก็มิสามารถดำรงอยู่ได้อย่างถาวร หินเมื่อถูกแสงแดด ลมฟ้าอากาศ และน้ำ หรือ ถูกกระแทก ก็แตกเป็นก้อนเล็กๆ หรือผุกร่อน เสื่อมสภาพลง เศษหินที่ผุพังทั้งอนุภาคใหญ่และเล็กถูกพัดพาไปสะสมอัดตัวกัน เป็นชั้นๆ เกิดความกดดันและปฏิกิริยาเคมีจนกลับกลายเป็นหินอีกครั้ง หินที่เกิดใหม่นี้เราเรียกว่า "หินตะกอน" (Sedimentary rock) ปัจจัยที่ทำให้เกิดหินตะกอนมีดังนี้

การผุพัง (Weathering)
คือ การที่หินผุพังทำลายลง (อยู่กับที่) ด้วยกรรมวิธีต่างๆ จากลมฟ้าอากาศ สารละลาย และรวมทั้งการกระทำของต้นไม้ แบคทีเรีย ตลอดจนการแตกตัวทางกลศาสตร์ มีการเพิ่มอุณหภูมิและลดอุณหภูมิสลับกันเป็นต้น ภาพที่ 1 แสดงให้เห็นถึงการผุพังของหินชั้นบน ประกอบกับการดันตัวจากใต้เปลือกโลก ทำให้เกิดภูเขาหินแกรนิต

ภาพที่ 1 ภูเขาหินแกรนิตผุพังจากสภาพลมฟ้าอากาศ

การผุพังทางเคมี (Chemical Weathering)
คือกระบวนการที่หินและแร่ธาตุถูกย่อยสลายหรือเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบทางเคมีโดยปฏิกิริยากับน้ำ ออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์ และกรดในธรรมชาติ ทำให้แร่ธาตุเดิมเปลี่ยนเป็นแร่ธาตุใหม่ที่เสถียรขึ้น หรือละลายหายไป เกิดเป็นโพรง ถ้ำ และมีบทบาทสำคัญต่อวัฏจักรหิน การเกิดดิน และการควบคุมสภาพภูมิอากาศของโลก.

ปัจจัยหลักที่ก่อให้เกิดการผุพังทางเคมี

น้ำ (Water): เป็นตัวการหลักที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมี เช่น ไฮโดรไลซิส ทำให้แร่เฟลด์สปาร์ในหินแกรนิตผุพังกลายเป็นดินเหนียว
ออกซิเจน (Oxygen): ทำปฏิกิริยากับธาตุในหิน (ออกซิเดชัน) ทำให้เกิดสนิม เช่น เหล็กในหินทำปฏิกิริยากับออกซิเจนกลายเป็นเหล็กออกไซด์ ทำให้หินอ่อนตัวและเปลี่ยนเป็นสีแดง.
คาร์บอนไดออกไซด์ (Carbon Dioxide): ละลายในน้ำฝนเกิดเป็นกรดคาร์บอนิก ซึ่งเป็นกรดอ่อนที่ช่วยละลายหิน ทำให้เกิดโพรงและถ้ำ.
กรด: เช่น กรดซัลฟิวริกและกรดไนตริกในฝนกรดที่เกิดจากมลพิษ เร่งการสลายตัวของหินได้อย่างรวดเร็ว.
สิ่งมีชีวิต: รากพืชและจุลินทรีย์ปล่อยกรดออกมาทำปฏิกิริยาและดึงธาตุจากแร่ธาตุในหิน ทำให้หินอ่อนแอลง.

ภาพที่ 2 สมการผุพังทางเคมี

การกร่อน (Erosion)
หมายถึง กระบวนการที่ทำให้สารเปลือกโลกหลุด ละลายไป หรือกร่อนไป (โดยมีการเคลื่อนที่กระจัดกระจายไปจากที่เดิม) โดยมีต้นเหตุคือตัวการธรรมชาติ ซึ่งได้แก่ ลมฟ้าอากาศ กระแสน้ำ ธารน้ำแข็ง การครูดถู ภายใต้อิทธิพลของแรงโน้มถ่วง

ประเภทของการกร่อน

การกร่อนทางกล (Mechanical Erosion): การที่หินหรือดินแตกแยกย่อยและเคลื่อนที่ เช่น จากการกระแทกของเม็ดทรายโดยลม หรือ การขัดสีของกระแสน้ำ
การกร่อนทางเคมี (Chemical Erosion): การที่หินหรือแร่ธาตุถูกละลายในตัวทำละลาย (ส่วนใหญ่คือน้ำ) แล้วถูกพัดพาไป

ตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดการกร่อน

น้ำ: กระแสน้ำในแม่น้ำ พายุฝน หรือคลื่นทะเล
ลม: พัดพาอนุภาคเล็กๆ และขัดสีพื้นผิว
ธารน้ำแข็ง: เคลื่อนที่ช้าๆ แต่มีพลังมหาศาลในการขูดและพัดพาตะกอน
แรงโน้มถ่วง: ทำให้ดินและหินเคลื่อนที่ลงมาจากที่สูง เช่น ดินถล่ม
มนุษย์: กิจกรรมต่างๆ เช่น การเกษตรเข้มข้น การทำลายป่า หรือการสร้างถนน ก็เป็นสาเหตุที่เร่งให้เกิดการกร่อนได้เช่นกัน

ความแตกต่างกับการผุพัง

การผุพัง (Weathering): คือการ สลายตัว ของหินให้เป็นชิ้นเล็กๆ ใน แหล่งที่ตั้งเดิม
การกร่อน (Erosion): คือการ เคลื่อนย้าย ชิ้นส่วนที่ผุพังแล้วเหล่านั้น ออกจากที่เดิม ไปยังที่อื่น

ภาพที่ 2 การกร่อนด้วยกระแสลม

การพัดพา (Transportation)
คือ กระบวนการทางธรณีวิทยาที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนย้ายมวลของสสาร เช่น ดิน หิน ทราย และตะกอน จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง โดยอาศัยตัวกลางหรือ ตัวพัดพา (transportation agent) เช่น น้ำ ลม ธารน้ำแข็ง หรือแรงโน้มถ่วง และปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัดพาคือ ขนาด น้ำหนักของอนุภาค และความแรงของตัวพัดพา

ตัวพัดพา (Transportation Agents) และลักษณะการพัดพา

น้ำ (Water)
- - ธารน้ำ (Streams/Rivers): น้ำพัดพาตะกอนตามความแรงของกระแสน้ำ ตะกอนขนาดใหญ่จะกลิ้งหรือกระเด้งไปตามพื้น (ลาก, ตกตะกอน) ส่วนตะกอนละเอียดจะถูกแขวนลอย (suspension) ทำให้แม่น้ำขุ่นมัว และสารที่ละลายก็ถูกพัดพาไปในรูปสารละลาย (solution)
  - กระแสน้ำชายฝั่ง (Longshore Drift): คลื่นที่ซัดเข้าฝั่งเฉียงๆ ทำให้ตะกอนเคลื่อนที่ตามแนวชายฝั่งเป็นรูปซิกแซก
ลม (Wind)
- - การแขวนลอย (Suspension): ลมพัดตะกอนขนาดเล็กมาก เช่น ฝุ่น หรือดินเหนียว ให้ลอยอยู่ในอากาศได้ไกล
  - การตกตะกอน (Saltation): ลมพัดพาทรายให้กระโดดเป็นช่วงๆ
  - การคืบคลาน (Creep): ลมพัดพาตะกอนหนัก เช่น กรวด ให้กลิ้งหรือไถลไปบนพื้นอย่างช้าๆ
ธารน้ำแข็ง (Glacier)
- - สามารถอมตะกอนได้ทุกขนาด ทำให้เกิดการทับถมของตะกอนที่หลากหลายขนาดและมีเหลี่ยมมุมมากเมื่อน้ำแข็งละลาย
แรงโน้มถ่วง (Gravity)
- - ทำให้ตะกอน เคลื่อนที่อย่างรวดเร็ว เช่น การถล่มของดินหรือหิน ทำให้เกิดตะกอนที่มีเหลี่ยมมุมและหลากหลายขนาด

ผลลัพธ์ของการพัดพา
การพัดพาตะกอนนำไปสู่การเกิด การทับถม (Deposition) เมื่อตัวพัดพามีความแรงลดลง ทำให้ตะกอนต่างๆ ตกสะสมตัว และเกิดเป็นลักษณะภูมิประเทศที่หลากหลาย เช่น เนินทราย (เนินทรายเอโอเลียน) โดยดินที่ถูกลมพัดพามารวมกันจำนวนมากเรียกว่า "ดินลมหอบ" (loess)

ภาพที่ 3 การคัดขนาดตะกอนด้วยการพัดพาของน้ำ

การทับถม (Deposition)
เกิดขึ้นเมื่อตัวกลางซึ่งทำให้เกิดการพัดพา เช่น กระแสน้ำ กระแสลม หรือธารน้ำแข็ง อ่อนกำลังลงและยุติลง ตะกอนที่ถูกพัดพาจะสะสมตัวทับถมกัน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางอุณหภูมิ ความกดดัน ปฏิกิริยาเคมี และเกิดการตกผลึก หินตะกอนที่อยู่ชั้นล่างจะมีความหนาแน่นสูงและมีเนื้อละเอียดกว่าชั้นบน เนื่องจากแรงกดดันซึ่งเกิดขึ้นจากน้ำหนักตัวทับถมกันเป็นชั้นๆ (หมายเหตุ: การทับถมบางครั้งเกิดจากการระเหยของสารละลาย ส่วนที่เป็นน้ำระเหยไปในอากาศทิ้งสารที่เหลือให้ตกผลึกไว้เช่นเดียวกับการทำนาเกลือ)

การกลับคืนเป็นหิน (Lithification)
เมื่อเศษตะกอนทับถมกันจะเกิดโพรงขึ้นประมาณ 20 – 40% ของเนื้อตะกอน น้ำพาสารละลายเข้ามาแทนที่อากาศในโพรง เมื่อเกิดการทับถมกันจนมีน้ำหนักมากขึ้น เนื้อตะกอนจะถูกทำให้เรียงชิดติดกันทำให้โพรงจะมีขนาดเล็กลงจนน้ำที่เคยมีอยู่ถูกขับไล่ออกไป สารที่ตกค้างอยู่ทำหน้าที่เป็นซีเมนต์เชื่อมตะกอนเข้าด้วยกันกลับเป็นหินอีกครั้ง

ภาพที่ 4 ขั้นตอนที่ตะกอนกลับคืนเป็นหิน

ประเภทของหินตะกอน
นักธรณีวิทยาจำแนกหินตะกอนตามลักษณะการเกิดออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ หินตะกอนอนุภาค หินตะกอนเคมี และ หินตะกอนอินทรีย์

หินตะกอนอนุภาค (Clastic rocks) ได้แก่

หินกรวดมน (Congromorate) เป็นหินเนื้อหยาบเกิดจากตะกอนซึ่งเป็นหิน กรวด ทราย ที่ถูกกระแสน้ำพัดพามาอยู่รวมกัน สารละลายในน้ำใต้ดินทำตัวเป็นซิเมนต์ประสานให้อนุภาคใหญ่เล็กเหล่านี้ เกาะตัวกันเป็นก้อนหิน
หินทราย (Sandstone) เป็นหินตะกอนเนื้อละเอียดปานกลาง เกิดจากการทับถมตัวของทราย มีองค์ประกอบหลักเป็นแร่ควอรตซ์ คนโบราณใช้หินทรายแกะสลัก สร้างปราสาท และทำหินลับมีด ซากฟอสซิลไดโนเสาร์และปลามักปรากฏให้เห็นในหินทราย
หินดินดาน (Shale) เป็นหินตะกอนเนื้อละเอียดมาก เนื่องจากประกอบด้วยอนุภาคทรายแป้งและอนุภาคดินเหนียวทับถมกันเป็นชั้นบางๆ ขนานกัน เมื่อทุบหินจะแตกตัวตามรอยชั้น ดินเหนียวที่เกิดดินดานใช้ทำเครื่องปั้นดินเผา เนื่องจากหินดินดานเคยเป็นโคลนมาก่อนจึงอาจมีฟอสซิลปรากฏให้เห็นหลายชนิด

หินตะกอนเคมี (Chemical sedimentary rocks) ได้แก่

หินปูน (Limestone) เป็นหินตะกอนคาร์บอเนต เกิดจากการทับถมของตะกอนคาร์บอเนตในท้องทะเล ทั้งจากสารอนินทรีย์และซากสิ่งมีชีวิต เช่น ปะการังและกระดองของสัตว์ทะเล ซึ่งถับถมกันภายใต้ความกดดันและตกผลึกใหม่เป็นแร่แคลไซต์ ซึ่งทำปฏิกิริยากับน้ำฝนซึ่งมีฤทธิ์เป็นกรด ภูเขาหินปูนจึงมีถ้ำและหน้าผาสูงชันจำนวนมาก หินปูนใช้ทำเป็นปูนซิเมนต์เพื่อใช้ในการก่อสร้าง
หินเชิร์ต (Chert) หินตะกอนเนื้อแน่น แข็ง เกิดจากการตกผลึกใหม่ เนื่องจากน้ำพาสารละลายซิลิกาเข้าไปแล้วระเหยออก ทำให้เกิดผลึกซิลิกาแทนที่เนื้อหินเดิม หินเชิร์ตมักเกิดขึ้นใต้ท้องทะเล เนื่องจากแพลงตอนที่มีเปลือกเป็นซิลิกาตาย เปลือกของมันจะจมลงทับถมกัน หินเชิร์ตจึงปะปะอยู่ในหินปูน

หินตะกอนอินทรีย์ (Organic sedimentary rocks) ได้แก่

ถ่านหิน (Coal) เกิดจากการทับถมของซากพืชที่ยังไม่เน่าเปื่อยไปหมดเนื่องจากสภาวะออกซิเจนต่ำ สภาวะเช่นนี้เกิดตามห้วยหนองคลองบึง ในแถบภูมิอากาศแบบเส้นศูนย์สูตร การทับถมทำให้เกิดการแรงกดดันที่จะระเหยขับไล่น้ำและสารละลายอื่นๆ ออกไป ยิ่งมีปริมาณคาร์บอนมากขึ้นถ่านหินจะยิ่งมีสีดำ ลิกไนต์ (Lignite) เป็นถ่านหินคุณภาพปานกลางมีมากที่เหมืองแม่เมาะ จ.ลำปาง แอนทราไซต์ (Anthracite) เป็นถ่านหินคุณภาพสูง ต้องนำเข้าจากต่างประเทศ

ภาพที่ 5 สัดส่วนของหินตะกอนบนเปลือกโลก

ตัวอย่างหินตะกอน

หินกรวดมน (Conglomerate)
เป็นหินตะกอนเนื้อหยาบ ที่ประกอบด้วยเศษหินหรือกรวดที่มีลักษณะ กลมมน ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง มากกว่า 2 มิลลิเมตร ถูกเชื่อมประสานกันด้วยสารละลายใต้ดิน เช่น แคลไซต์ ซิลิกา หรือเหล็กออกไซด์ ก่อตัวขึ้นจากตะกอนที่ถูกพัดพามาในกระแสน้ำเป็นระยะทางไกล ทำให้กรวดมนลง ใช้ในการตกแต่งสวนและงานก่อสร้าง

ลักษณะเด่น

เนื้อหยาบ: เห็นก้อนกรวดมนขนาดใหญ่ฝังตัวอยู่ในเนื้อหินที่ละเอียดกว่า เช่น ทราย
กรวดมน: อนุภาคหลักเป็นกรวดที่กลมมน เพราะถูกพัดพาและเสียดสีเป็นเวลานานในน้ำ
สารประสาน (Cement): แคลไซต์ ซิลิกา หรือเหล็กออกไซด์ ทำหน้าที่ยึดเกาะอนุภาคของกรวดให้แน่น
ขนาดอนุภาค: มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของกรวดตั้งแต่ 2 มิลลิเมตรขึ้นไป

การก่อตัว
เกิดขึ้นในบริเวณที่มีพลังงานน้ำสูง เช่น ร่องแม่น้ำ ชายหาด หรือธารน้ำแข็ง ที่พัดพากรวดและหินไปไกล ทำให้กรวดกลมมน ก่อนจะตกตะกอนและถูกอัดแน่นจนแข็งเป็นหิน.

ประโยชน์

วัสดุก่อสร้าง: ใช้ถมถนนและเป็นหินประดับตกแต่งอาคารสถานที่
แหล่งกักเก็บ: ชั้นหินกรวดมนบางครั้งเป็นแหล่งกักเก็บน้ำและปิโตรเลียมใต้ดิน

หินทราย (Sandstone)
เป็นหินตะกอนเนื้อหยาบที่เกิดจากการอัดตัวและเชื่อมประสานกันของเม็ดทรายขนาด 1/16 – 2 มม. โดยมีแร่ควอตซ์เป็นส่วนประกอบหลัก อาจมีแร่ธาตุอื่นและเศษหินปะปน มีสีสันหลากหลาย (แดง, น้ำตาล, เทา, เหลือง) ขึ้นอยู่กับแร่ธาตุ และสามารถพบร่องรอยชั้นหินและซากดึกดำบรรพ์ได้ มักใช้เป็นหินก่อสร้าง วัสดุตกแต่ง และเป็นแหล่งกักเก็บน้ำหรือน้ำมัน

ลักษณะเด่น

เนื้อสัมผัส: หยาบ จับแล้วระคายมือ เนื่องจากประกอบด้วยเม็ดแร่ขนาดต่างๆ
องค์ประกอบ: ส่วนใหญ่เป็นเม็ดแร่ควอตซ์ แต่ก็มีเฟลด์สปาร์ แร่ธาตุอื่น ๆ หรือดินเหนียวปะปนได้
วัตถุประสาน (Cement): ทำหน้าที่ยึดเม็ดทรายเข้าด้วยกัน ส่วนใหญ่เป็นซิลิกา แคลไซต์ โดโลไมต์ หรือเหล็กออกไซด์ ซึ่งทำให้หินมีสีสันต่าง ๆ
รูพรุน: หินทรายมักมีรูพรุน ทำให้ของเหลว เช่น น้ำและน้ำมัน สามารถแทรกซึมเข้าไปได้
สี: มีหลากหลายสี เช่น แดง (จากเหล็กออกไซด์) น้ำตาล เทา เขียว และเหลือง
ร่องรอย: อาจพบรอยชั้น (bedding) และซากดึกดำบรรพ์.

การก่อตัว
เกิดจากการสะสมตัวของทรายในบริเวณต่างๆ เช่น ชายหาด ทะเลทราย หรือท้องแม่น้ำ เป็นเวลานับพันถึงล้านปี ภายใต้แรงกดดันและความร้อน ทำให้เม็ดทรายอัดแน่นและวัตถุประสานเติมเต็มช่องว่าง ยึดเกาะกันจนกลายเป็นหิน

ประโยชน์

ก่อสร้าง: เป็นหินก่อสร้างที่แข็งแรงทนทาน สามารถนำมาใช้ทำผนัง พื้น และอาคารได้
ตกแต่ง: นิยมใช้สำหรับปูพื้น ผนังภายในและภายนอก รวมถึงการจัดสวน
แหล่งกักเก็บ: ชั้นหินทรายที่มีรูพรุนเป็นแหล่งกักเก็บน้ำบาดาลและไฮโดรคาร์บอนที่สำคัญ

หินดินดาน (Shale)
หินดินดาน (Shale) คือ หินตะกอนเนื้อละเอียดมาก เกิดจากการทับถมและอัดตัวของ โคลน ดินเหนียว และทรายแป้ง ในแหล่งน้ำ เช่น ทะเลสาบ แม่น้ำ หรือทะเล โดยมีพลังงานน้ำต่ำ ทำให้ตะกอนสะสมตัวเป็นชั้น ๆ และเมื่อเวลาผ่านไป ตะกอนจะถูกอัดแน่นจนกลายเป็นหินดินดาน มีลักษณะเป็น ชั้นบาง ๆ ขนานกัน และ แตกตัวตามรอยชั้นได้ง่าย มักพบ ซากดึกดำบรรพ์ ในหินดินดาน

การเกิด เกิดจากการสะสมตัวของตะกอนละเอียด เช่น โคลน ตม และดินเหนียว

ลักษณะเด่น

องค์ประกอบ: ส่วนใหญ่ประกอบด้วยแร่ดิน (clay minerals) ควอตซ์ และแคลไซต์
เนื้อละเอียด: มีขนาดตะกอนเล็กกว่า 0.02 มิลลิเมตร มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า
ฟิสซิลิตี (Fissility): แตกเป็นแผ่นบาง ๆ ขนานไปตามชั้นตะกอน
ซากดึกดำบรรพ์: มักพบซากสิ่งมีชีวิตโบราณ
สี: มีหลากหลายสี เช่น แดง น้ำตาล เทา เขียว และดำ

ประโยชน์

อุตสาหกรรมเซรามิก: ใช้ผลิตอิฐ กระเบื้อง และเครื่องปั้นดินเผา
วัสดุก่อสร้าง: ใช้ในการถมพื้นและเป็นส่วนผสมในปูนซีเมนต์
พลังงาน: เป็นแหล่งของก๊าซหินดินดาน (shale gas) แม้ว่าในประเทศไทยอาจมีไม่มากนัก

หินปูน (LImestone)
เป็นหินตะกอนที่ส่วนประกอบหลักคือแคลเซียมคาร์บอเนต (CaCO3) ซึ่งเกิดจากการทับถมของซากสิ่งมีชีวิตในทะเล เช่น เปลือกหอย ปะการัง และตะกอนคาร์บอเนตอื่น ๆ หรือจากกระบวนการตกตะกอนทางเคมี

ลักษณะเด่น

องค์ประกอบหลัก: แคลเซียมคาร์บอเนต (CaCO3) ซึ่งอยู่ในรูปของแร่แคลไซต์
ลักษณะ: มีเนื้อแน่นละเอียด มักมีสีขาว เทา ชมพู หรือดำ และสามารถพบซากดึกดำบรรพ์ เช่น ซากหอย หรือปะการัง ได้
ปฏิกิริยากับกรด: ทำปฏิกิริยาฟู่เมื่อสัมผัสกับกรดเจือจาง เพราะมีส่วนประกอบเบส
การเปลี่ยนแปลง: เมื่อได้รับความร้อนและความดันสูง หินปูนจะกลายเป็นหินอ่อน

ประโยชน์

อุตสาหกรรมก่อสร้าง: ใช้ทำปูนซีเมนต์ หินก่อสร้าง และวัสดุในงานถนน
อุตสาหกรรมอื่น ๆ: ใช้ในอุตสาหกรรมแก้ว, ปูนขาว, อุตสาหกรรมฟอกหนัง, ผงซักฟอก, และเป็นสารเติมแต่งในอุตสาหกรรมอื่น ๆ เช่น กระดาษ สี พลาสติก และยาง
การเกษตร: ใช้ปรับปรุงคุณภาพดิน (ปรับค่า pH ในดิน) และบำบัดน้ำ

หินเชิร์ต (Chert)
หินเชิร์ต (Chert) คือหินตะกอนเนื้อแน่นและแข็งมาก ประกอบด้วยแร่ซิลิกาหรือควอตซ์เนื้อละเอียดมาก อาจเกิดขึ้นได้ทั้งแบบชีวเคมีและเคมี

แบบชีวเคมี: เป็นวิธีที่พบได้บ่อยที่สุด เกิดจากการทับถมของซากสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กในทะเลที่มีเปลือกเป็นซิลิกา เช่น ไดอะตอมและเรดิโอลาเรีย เมื่อซากสิ่งมีชีวิตเหล่านี้จมลงสู่พื้นทะเลและทับถมกันจะเกิดการตกผลึกใหม่กลายเป็นหินเชิร์ต
แบบเคมี: ซิลิกาในน้ำจะตกตะกอนสะสมตัวในชั้นหินอื่น ๆ หรือแทรกซึมไปแทนที่เนื้อหินเดิม เช่น การเกิดไม้กลายเป็นหิน

ลักษณะเด่น

ความแข็ง: มีความแข็งสูงถึง 7 ตามมาตราโมส (Mohs scale) ซึ่งสามารถขูดแก้วได้
เนื้อหิน: มีเนื้อละเอียดมากจนมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ให้ผิวสัมผัสที่เรียบ
สี: มีหลากหลายสีขึ้นอยู่กับธาตุเจือปน เช่น สีเทา, น้ำตาล, ดำ (เรียกว่า หินเหล็กไฟ - Flint) และสีแดง (เรียกว่า แจสเปอร์ - Jasper)
รอยแตก: เมื่อแตกจะเกิดรอยแตกแบบก้นหอย (conchoidal fracture) ที่มีความคม
ความมัน: มีความมันคล้ายขี้ผึ้ง

ประโยชน์

- สมัยโบราณ: มนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ใช้หินเชิร์ตทำเครื่องมือและอาวุธ เช่น ใบมีด หัวหอก และหัวธนู เนื่องจากมีความแข็งและความคม นอกจากนี้ยังสามารถนำหินเชิร์ตมาตีกับเหล็กเพื่อจุดไฟได้
- สมัยใหม่: ใช้ในงานก่อสร้าง เช่น ทำวัสดุโรยถนน หรือใช้เป็นส่วนผสมในคอนกรีต
- เครื่องประดับ: หินเชิร์ตบางชนิด เช่น แจสเปอร์และอาเกต (agate) ที่มีลวดลายสวยงาม ก็สามารถนำมาทำเครื่องประดับได้
- การวิจัยทางธรณีวิทยา: นักธรณีวิทยาใช้หินเชิร์ตในการศึกษาเพื่อทำความเข้าใจสภาพแวดล้อมโบราณ

วัฏจักรหิน I หินอัคนี I หินตะกอน I หินแปร