สุริยวิถึ (Ecliptic) เป็นเส้นทางการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์บนทรงกลมฟ้า เกิดจากโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์โดยที่แกนของโลกเอียง 23.5° จากแนวตั้งฉากกับระนาบวงโคจร โลกหันขั้วเหนือเข้าหาดวงอาทิตย์ ทำให้ซีกโลกเหนือกลายเป็นฤดูร้อนและซีกโลกใต้กลายเป็นฤดูหนาว หกเดือนต่อมาโลกโคจรไปอยู่อีกด้านหนึ่งของวงโคจร โลกหันขั้วใต้เข้าหาดวงอาทิตย์ ทำให้ซีกโลกใต้กลายเป็นฤดูร้อน และซีกโลกเหนือกลายเป็นฤดูหนาว ดังแสดงในภาพที่ 1
ภาพที่ 1 แกนของโลกเอียง 23.5° ขณะโคจรรอบดวงอาทิตย์
แกนของโลกเอียง 23.5° ขณะที่โคจรรอบดวงอาทิตย์ ทำให้ระนาบวงโคจรของโลก (สุริยวิถี) ทำมุมกับ ระนาบของเส้นศูนย์สูตรฟ้าเป็นมุม 23.5° ดังแสดงในภาพที่ 2 เราเรียกจุดที่ระนาบทั้งสองตัดกันว่า “อีควินอกซ์” (Equinox) ซึ่งมีสองจุด ได้แก่ "วสันตวิษุวัต" หรือ อีควินอกซ์ฤดูใบไม้ผลิ (Vernal equinox)” ประมาณวันที่ 20 - 21 มีนาคม และ “ศารทวิษุวัติ" หรือ "อีควินอกซ์ฤดูใบไม้ร่วง (Autumnal equinox)” ประมาณวันที่ 22 - 23 กันยายนของทุกปี เราเรียกตำแหน่งที่เส้นสุริยวิถีอยู่ห่างจากเส้นศูนย์สูตรฟ้าไปทางขั้วฟ้าเหนือมากที่สุดว่า "ครีษมายัน" หรือ "โซลสทิสฤดูร้อน (Summer solstice)" ประมาณวันที่ 20 - 21 มิถุนายน และเราเรียกตำแหน่งที่เส้นสุริยวิถีอยู่ห่างจากเส้นศูนย์สูตรฟ้า ไปทางขั้วฟ้าใต้มากที่สุด เรียกว่า “เหมายัน" หรือ "โซลสทิสฤดูหนาว (Winter solstice)" ประมาณวันที่ 20 - 21 ธันวาคม
ภาพที่ 2 ระนาบสุริยวิถีตัดกับระนาบศูนย์สูตรฟ้า
เมื่อมองดูจากประเทศไทย ซึ่งอยู่บนซีกโลกเหนือ เราจะมองเห็นเส้นทางขึ้น–ตก ของดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า ดังแสดงในภาพที่ 3
วสันตวิษุวัต (อีควินอกซ์ฤดูใบไม้ผลิ) ตรงกับวันที่ 20 - 21 มีนาคม ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออก และตกทางทิศตะวันตกพอดี ทำให้กลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน เมื่อย่างเข้าฤดูหนาว ดวงอาทิตย์จะเคลื่อนที่ไปทางซีกฟ้าเหนือมากขึ้นใต้แต่ละวัน
ครีษมายัน (โซลสทิสฤดูร้อน) ตรงกับวันที่ 20 - 21 มิถุนายน ดวงอาทิตย์อยู่ค่อนไปทางทิศเหนือมากที่สุด 23.5° ดวงอาทิตย์ขึ้นเร็วและตกช้า ทำให้ซีกโลกเหนือกลางวันยาวนานกว่ากลางคืน หลังจากนั้นดวงอาทิตย์จะเคลื่อนที่ไปทางเส้นศูนย์สูตรฟ้า
ศารทวิษุวัต (อีควินอกซ์ฤดูใบไม้ร่วง) ตรงกับวันที่ 22 - 23 กันยายน ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตกพอดีอีกครั้ง กลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน เมื่อย่างเข้าฤดูหนาว ดวงอาทิตย์จะเคลื่อนที่ไปอยู่ในซีกฟ้าใต้มากขึ้นในแต่ละวัน
เหมายัน (โซลสทิสฤดูหนาว) ตรงกับวันที่ 20 - 21 ธันวาคม ดวงอาทิตย์อยู่ค่อนไปทางทิศใต้มากที่สุด 23.5° ดวงอาทิตย์ขึ้นช้าและตกเร็ว ทำให้ซีกโลกเหนือกลางคืนยาวนานกว่ากลางวัน หลังจากนั้นดวงอาทิตย์จะเคลื่อนที่กลับมายังเส้นศูนย์สูตรฟ้าอีกครั้ง
ภาพที่ 3 การเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ในรอบปี